تاخیردرانتقال( ترانزیت) مواد دفعی و ماندن بیش ازحد آن درروده ها را یبوست می گویند.همچنین می توان یبوست رابه عنوان حرکت آهسته مدفوع درروده بزرگ٬ تعریف کرد.
 
سلامت نیوز: تعداد دفعات تخلیه درافراد، مختلف است ومعمولا هرسه روزیک بار وگاه تا 3باردر روزطبیعی می باشد.

یبوست یک مشکل عمومی است ویک مرض به حساب نمی آید بلکه یک علامت مشترک است که احتمال وجود چندتغییر غیرطبیعی را دربدن نشان می دهد. دو درصد جمعیت جهان دچار یبوست هستند وبیشترین آمار درافراد بالای 65سال است. آمارنشان می دهد درایالات متحده ی آمریکا سالانه 5/2میلیون مریض به علت یبوست به پزشک مراجعه کرده و مبلغ 800 میلیون دلار برای خرید داروهای لینت بخش مصرف می گردد.

سیاه پوستان بیش ازسفیدپوستان وخانم ها بیش ازآقایان به یبوست مبتلا می شوند. خیلی ازافراد سالم برای یبوست به مطب ها مراجعه می کنند؛ زیرا مزاجشان هرروزاجابت نمی کند درحالی که آنها اصلا یبوست ندارند وباید به آنان اطمینان داد که مشکل ندارند.

یبوست غفلت آمیزترین مصیبت قرن به شمارمی رود. درکشورهای غربی تقریبا همه ی مردم به نحوی از یبوست رنج می برند٬ ولی متاسفانه هیچ کس جز قربانیان این بیماری٬ آن را جدی نمی گیرند. اما درکشورهای جهان سوم یا کشورهای عقب افتاده که از غذاهای پربار ارتزاق می کنند٬ عمل دفع به صورت روزانه٬ مرتب وبدون هیچ گونه فشارانجام می گیرد.

ما روزانه غذاهایی را مصرف می کنیم ودستگاه گوارش آن راهضم و سپس قسمت های مفید آن را جذب می کند. پس مانده ی غذاهایی که جذب شده اند درروده ی بزرگ جمع می شود وپس ازرسیدن به حجم معین٬ توسط روده ی بزرگ دفع می شوند.

تشخیص یبوست :
اگر حداقل دومورد از علائم زیر درفردی موجود باشد٬ حتما مبتلا به یبوست است:
1- 1- مدفوع معمولا سفت وخشک باشد.
2- 2- تعداد دفعات تخلیه کم باشد.
3- 3- دفع وتخلیه به سختی انجام شود.
4- 4- مواد دفعی کاملا تخلیه نشود.

یبوست های طولانی یا مزمن معمولا با علامت های زیرهمراه است :
٭ سردرد ضعیف.
٭ کاهش اشتها.
٭ حالت تهوع.
* نفخ شکم.
* ضعف عمومی.
*احساس خستگی.
* بی حوصلگی.
* دل درد.
* کمبود انرژی.
* احساس خستگی.
* ناراحتی ودرد پایین شکم.
* درد پایین کمر.

معاینات بالینی :
هنگام معاینه ٬ روده ی بزرگ دریک چهارم پایین شکم احساس می شود. معاینات مقعد ٬احتمال وجود بواسیر٬ شقاق مقعد ٬آبسه مقعد یا فیستول را مطرح می کند ومعاینات داخل مقعد٬ وجود مدفوع هنگام زور زدن فرد رابیان می کند.

تشخیص آزمایشگاهی :
درانجام آزمایش باید احتمالات زیررا مد نظر قرارداد:
٭ افزایش کلسیم
٭ کم کاری تیروئید
٭ وجود خون درمدفوع
٭ کمبود پتاسیم
٭ سیگموید اسکوب احتمال وجود تومور

برای رسیدن به تشخیص دقیق، بهتراست راجع به داروهای مصرفی فرد سوال شود؛ زیرا یبوست یکی از آثار ونتایج بعضی ازداروهااست.همچنین باید راجع به روش تغذیه واستفاده ازفیبرهای گیاهی نیزسوال کرد؛زیراامروزه مصرف غذاهای کم فیبر،یکی ازمهم ترین عوامل یبوست به حساب می آید.

انواع یبوست :
یبوست ها ازنظر مکانیسم منشا به سه نوع تقسیم می شوند:
1. یبوست اتونیک (تنبلی) دراثر ضعف روده.
2. یبوست انسدادی براثر وجود مانع در روده ها، بسته شدن مسیرعبورمواد درروده مثل فیبروم یا سرطان.
3. یبوست اسپاستیک (انقباض).

1- یبوست تنبلی (یبوست اتونیک) :
این نوع یبوست دراثرتنبلی یا ضعف وسستی درحرکت یا ناتوانی جدار کولون دردفع پس مانده ها ایجاد می گردد وبه همین علت، داروهای ملین دربهبود آن نقشی ندارد.
علت دیگراین نوع یبوست، فقدان یا کمی حساسیت طبیعی راست روده است. دراینگونه افراد با آنکه راست روده و رکتوم پرازمدفوع است احساس اجابت مزاج صورت نمی گیرد وحرکات پریستالیس (انقباض وانبساط مکرر) روده درآنان ضعیف است ومدفوع با حرکتی آرام درناحیه ی سگموئید یا قبل ازآن متوقف می گردد.
این نوع یبوست بیشتر درافراد سالمند وچاق وبعدازعمل جراحی ودردوران بارداری وهمچنین درافراد مبتلا به تبهای طولانی مشاهده می شود. علاوه براین، تغذیه ناکافی وفاقد فیبر ومصرف مقدار کم آب یا مایعات می تواند علت اینگونه یبوست ها باشد.

2- یبوست انسدادی :
این نوع یبوست ناشی ازانسداد یا تنگی روده مثل تومورکولون است وکمترین نوع یبوست به حساب می آید.
اینگونه یبوست ها عموما دیرتشخیص داده می شود؛ زیرا یبوست یکی ازعلائم مشترک بین اکثرانواع ناراحتی های کولون است. بدین جهت توصیه می شود که هرگاه درمیانسالی تغییراتی درعادات دفع پیدا شد باید احتمال یبوست انسدادی را مد نظرقرارداد واقدام فوری برای رسیدن به تشخیص نهایی را به عمل آورد. درمان این قبیل یبوست ها فقط جراحی است ورژیم غذایی دربهبود آن ها اثری ندارد.


3- یبوست اسپاستیک؛ یبوست انقباضی( انقباض رکتوم) :
مدفوع، کوچک، تکه تکه وسفت (پشکل مانند) می شود.
این یبوست در نتیجه تحریک زیادعصب روده ای است که حرکات پریستالیس روده ای را نامنظم می سازد.
عدم نظم درقسمت سیگموئید وفقدان حساسیت درراست روده موجب دردهای شکمی واسهال ویبوست متناوب می شود.
اسپاسم کولون درکولون اسپاستیک به دلیل ازدیاد انقباض، موجب ایجاد وقفه درعمل تخلیه ومنجربه یبوست می شود. به دلیل درد ناشی ازیبوست، اغلب اینگونه بیماران، کم غذا می خورند که نتیجه ی آن، لاغری است.
در یبوست اسپاستیک موادغذایی باید طوری انتخاب شود که اثر تحریکی روی غشای مخاطی روده نداشته باشد. بدین جهت، گاهی غذای نرم وفاقد فیبرتجویزمی شود.

علل یبوست رامی توان به چهاربخش تقسیم کرد :
• الف- رفتارهای یبوست زا.
• ب- داروهای یبوست زا.
• ج- غذاهای یبوست زا.
• د- بیماری های یبوست زا.

الف- رفتارهای یبوست زا
1- استفاده از غذاهای کم فیبر :
ازآنجا که فیبردر روده ها هضم وجذب نمی شود، مدفوع مخلوط با فیبر، مقدارزیادی آب جمع می کند وبه صورت توده حجیم و مرطوب درآمده وعمل دفع را آسانترمی کند. ولی مدفوع های بدون فیبر،کوچک و خشک هستند وممکن است مدت طولانی درروده بزرگ انباشته شوند وخیلی دیرتر وبا سختی دفع شوند.
نه فقط فیبرهای غیرقابل حل درآب بلکه فیبرهایی که در آب بلکه فیبرهایی که درآب حل می شوند نیز دررفع یبوست موثرهستند.
فرهنگ غذایی امروز ومخصوصا فست فودها انسان ها رابه سوی غذاهای کم فیبر کشانده است. درحالی که انسان به 24گرم فیبر درروز نیازدارد ولی درغذای امروزه افراد معمولا کمتراز10گرم فیبروجود دارد.
از آنجا که مصرف زیاد فیبر باعث ایجاد نفخ- خصوصا برای افرادی که سابقه مصرفی زیادی نداشته اند-می گردد،توصیه می کنیم که حتی الامکان ازمقدارکم، شروع کرده ومقدارآن را کم کم اضافه کنید.

2- عدم پاسخگویی به فرمان دفع واهمال در رفتن به توالت :
جمع شدن مواد دفعی وافزایش حجم آن،باعث ایجاد احساس دفع می شود واین بهترین زمان برای دفع به حساب می آید. ولی اگربه این فرمان طبیعی جواب مثبت داده نشود وبه آن بی توجهی شود، مایعات موجود درمواد دفعی جذب شده وباعث یبوست می گردد.

3-عدم تحرک وفعالیت :
حرکت وفعالیت بدنی، کلید حرکت پریستالسی روده است ودرصد ابتلا به یبوست درافرای که دراثرکهولت سن یامعلولیت یا شکستگی استخوان دچارمحدودیت حرکت شده اند، بیشترازدیگران است.

4- کمبود مایعات:
انسان روزانه به 6 تا 8 لیوان آب نیاز دارد و مصرف این مقدار آب برای کل سیستم بدن، خصوصا سیستم کلیوی و سیستم گوارشی ضروری است؛ زیرا بدون وجود مایعات در رژیم غذایی، دستگاه گوارش دچار مشکل یبوست می گردد.
ضرورت ندارد که این مقدار مایعات را به صورت آب مصرف کنیم، بلکه حتما باید این مقدار مایعات وارد بدن شود، حال چه به صورت آب، چای، آب میوه یا خود میوه باشد. مخصوصا اگر ازمیوه های پر تفاله یا میوه هایی باشد که پوست آن قابل مصرف است.

5- ترس بعد از عمل جراحی:
معمولا پس از عمل های جراحی ( مخصمصا جراحی شکم ) یبوست ایجاد می شود که می توانیم علت آن را در 4 نکته جستجو کنیم:
الف- کمبود غذا و مخصوصا غذاهای پر بار.
ب‌- ب- ترس از افزایش درد محل عمل، هنگام دفع.
ج‌- ج- فلج موقت روده و توقف حرکت پریستالسیس آن در اثرعمل جراحی روده.
د‌- د- عدم تحرک بیمار.

6- کم شدن مصرف سبزی و میوه:
امروزه وجود سبزی ها درسفره های خانواده کم رنگ شده است. متاسفانه دررستوران ها نیز سبزی ها را کاملا حذف کرده اند و به جای آن نوشابه های خطرناک زینت بخش سفره ها شده است.

7- مسافرت ها:
معمولا خیلی ازافراد درمسافرت ها دچار یبوست می شوند و علت آن را می توان در موارد زیر ذکر کرد:
الف- تغییر برنامه غذایی در سفر.
ب- تغییر محیط و وضع دستشویی.
ج‌- خجالت ازرفتن به توالت درمقابل همسفری ها.
د‌- کثیف بودن توالت و تنفرمسافر از وضعیت آن.

8- مصرف غذا های تصفیه شده:
ما در قرن بیست و یکم شاهد پیشرفت خارج از تصوردر کل علوم هستیم و هر روز، چیزهای جدید تری می بینیم که تا چندی پیش تصورآن هم غیرممکن بود. ولی متاسفانه ما درتغذیه، روزبه روزبه سوی نوع بدتروتغذیه نامناسب ترمی رویم و فاصله ما ازاز تغذیه سالم روز به روزبیشترمی شود.


تا یکی دو قرن پیش، گندم ها را بعد از درو با سبوس آرد می کردند و آرد به دست آمده ازآسیاب که گندمی رنگ بود را به نانوایی ها می دادند. نانوایی آن آرد را با خمیرمایه های طبیعی به عمل می آورد و مردم آن را با طعم و بوی سبوس اشتها آور می خوردند.


ولی پیشرفت علم توانسته کاملا آن ماده جادویی وسحر آمیز، یعنی "سبوس گندم" را از نان جدا کند و آرد های سفید دو صفر و سه صفر و چهار صفر را دراختیار نانوایی ها بگذارد. به همین دلیل می بینیم که نان ها روز به روز سفید ترمی شود و متاسفانه خیلی ها سفید شدن نان را به فال نیک گرفته و آن را نشانه تقدم و پیشرفت به حساب می آورند.


بد نیست که اینجا حقیقتی انکار ناپذیر را به اطلاع خوانندگان عزیز برسانم و آن اینکه هرچه نان سفید تر باشد مشکلات ما بیشترمی شود؛ زیرا تمام ویتامین ها و مواد معدنی مفید درسبوس ذخیره شده است که آن را ازبین برده اند. نانوایی های بربری نیز که مجبورند برای جلوگیری ازچسبندگی نان به نقاله چوبی از سبوس استفاده کنند، یک بروس محکم دراختیارمشتریان گذاشته اند تا مقدارسبوس اندکی که زیرنان چسبیده است را پاک کنند و ازاین نعمت خداوندی روی نان هیچ اثری نماند.

9- معلولیت و کاهش تحرک:
کاهش حرکت در معلول ها، منجر به ایجاد حالت یبوست می شود. توالت رفتن اینگونه افراد نیز سخت است و نرفتن به موقع دستشویی باعث افزایش حالت یبوست می گردد.

ب- داروهای یبوست زا:
مصرف تعداد زیادی از داروها باعث یبوست می شود که مهم ترین آن ها عبارتند از:
- مواد مخدر و دارو هایی که مواد مخدری مثل مورفین و کدئین دارد.
- مکمل هایی که آهن دارد.
- فوروزماید و دیگر مدرها.
- کلسیم کاربونت.
- دارو های ضد افسردگی.
- دارو های ضد فشار خون.
- دارو های ضد پارکینسون.
- دارو های ضد حساسیت.
- دارو های ضد تشنج مثل فنوباربیتال.
- تکرار استفاده از داروهای ملین.
- دارو های ضد اسهال

ج- غذاهای یبوست زا:
موز، کنسروماهی، سیب زمینی سرخ شده، شیرهای غلیظ و قند دار، نان سفید، شیرینی های خشک، بیسکوییت، رشته فرنگی، نخود، لوبیا و باقالا از غذاهایی هستند که مصرف آن ها باعث یبوست می گردد.

د-بیماری های یبوست زا:
بیماری های روانی: دیبروسیون، عصبانیت.
بیماری های عصبی: ام. اس، پارکینسون، مشکلات نخاعی.
بیماری های هورمونیک: مرض قند، کم کاری تیروئید، افزایش فعالیت غده پاراتیروئید، حاملگی.
بیماری های عضوی: شقاق مقعد، بواسیر، تنگی مقعد، دایورتیکولوم، تومورکولون، تنگی روده بزرگ.
یبوست در اثر درد: شقاق مقعد، آبسه دورمقعد، فیستول مقعد.
یبوست های انسدادی: سرطان روده بزرگ، فشارغده سرطانی داخل شکم برروده، دایورتیکولوم، چسبندگی روده ها، فتق، بواسیر، آبسه دورمقعد.

اختلالاتی که حرکت پریستالزی روده را کم می کند:
• افزایش کلسیم.
• کمبود پتاسیم.
• مرض پارکینسون.
• مرض ام.اس. ( MS ).
• کم کاری تیروئید.
• کمبود ویتامین ( مجموعه ویتامین ب ).
• مسمومیت با فلزهای سنگین.
• بالا رفتن سن و ضعف عصب پیام آور.

طبیعی است که با بالا رفتن سن، کم کم دستگاه بدن ضعیف ترمی شود. یکی ازآن سیستم ها که دچار ضعف می شود،سیستم اعصاب روده است که ضعف مزبور منجربه کاهش احساس پرشدن روده و کم تحرکی روده می گردد و این امرباعث افزایش پدیده یبوست در افراد مسن می شود.